Nati­o­na­le Bank viert 175ste ver­jaar­dag

De Nationale Bank van België (NBB) werd 175 jaar geleden opgericht. Op 5 mei 1850 ondertekende Leopold I een wet die het ontstaan van de NBB regelde.

De taken, werking en structuur van de Nationale Bank wijzigden in de loop der jaren verschillende keren omwille van de economische, technologische of politieke ontwikkelingen. Maar in de 175-jarige geschiedenis van de Nationale Bank is er één constante: ze staat ten dienste van de samenleving, het financieel-economisch stelsel en het land.

De boeiende geschiedenis van de NBB samenvatten in een persbericht is niet eenvoudig.  Er werden bovendien in het verleden talrijke boeken en wetenschappelijke onderzoeken gewijd aan de historiek van onze instelling. Daarom beperken we ons in de bloemlezing hieronder tot enkele hoogtepunten en markante feiten:

• Dat de Nationale Bank pas twee decennia na het ontstaan van België werd geboren heeft alles te maken met het feit dat in het jonge België buitenlandse valuta’s in omloop zijn en dat de uitgifte van bankbiljetten initieel aan privébanken zoals de Generale Maatschappij werd toevertrouwd.
• Pas na de economische crisis van 1848 – die de kwetsbaarheid blootlegde van een financieel stelsel dat de economie onvoldoende ondersteunde – besluit minister van Financiën Frère-Orban dat de tijd rijp is voor de oprichting van een centrale bank. Ze wordt in 1850 opgericht. De hoofdtaken die haar werden toevertrouwd waren de eenmaking van de geldomloop, toegang tot handelskredieten verbeteren, wisselkoersreserves beheren en de rol van rijkskassier vervullen.
• In 1851 geeft de Nationale Bank haar eerste biljetten uit. Het biljet van 1 000 frank is de hoogste coupure en zou vandaag ruim 8 000 euro waard geweest zijn. De handtekeningen op het biljet zijn nog echt ‘met de hand’ aangebracht.
• Pas sinds 1873 worden de Belgische bankbiljetten officieel erkend als wettelijk betaalmiddel. Daarvoor was niemand verplicht ze te aanvaarden. Het emissierecht dat in 1873 aan de Nationale Bank was toevertrouwd bracht daar verandering in. Tijdens de twee wereldoorlogen verloor de NBB twee keer dit emissierecht en werd de Belgische frank vervangen door oorlogsgeld.
• In 1900 wordt aan de benaming Nationale Bank ‘van België’ toegevoegd. Dat komt omdat er in 1835 door Charles de Brouckère een commerciële bank was opgericht die de naam ‘Banque de Belgique droeg’ en aandeelhouder was van de Nationale Bank. Dat kon voor verwarring zorgen.
• Sinds haar oprichting in 1930 zetelt de gouverneur van de NBB in het bestuur van de Bank voor Internationale Betalingen (BIS), vaak omschreven als ‘de centrale bank van de centrale banken’.
• In 1935 komt er een monetair akkoord tot stand dat de Nationale Bank van België toelaat om een agentschap op te richten in Luxemburg. De Belgische frank krijgt ook de status van legal tender in het Groothertogdom. Een uitloper van de Belgisch-Luxemburgse economische unie die in 1921 tot stand kwam.
• 1944 is een hels jaar in de geschiedenis van de NBB door de geldhervorming- en saneringsoperatie die de ‘Operatie Gutt’
• Nog in 1944 treedt België toe tot de nieuwe internationale monetaire orde die tot stand komt tijdens de Bretton Woods conferentie. De NBB gaat samenwerken met het IMF.
• Al sinds haar ontstaan is de Nationale Bank een naamloze vennootschap die opdrachten van algemeen belang uitvoert, met een bijzonder juridisch statuut en specifieke organen en werkingsregels. Gedurende lange tijd had de Bank uitsluitend met privé-aandeelhouders. Een van de grootaandeelhouders in de negentiende eeuw was jarenlang de bekende Franse schrijver Victor Hugo. Sinds 1948 is de helft van de aandelen in handen van de Belgische staat.
• Sinds 1954 houdt de NBB bij een panel van bedrijfsleiders maandelijks een conjunctuurenquête om de polsslag van de economie te meten. Het is maar één van de vele onderzoekkanalen van de Bank. In hetzelfde jaar wordt het statige hoofdgebouw aan De Berlaimontlaan in gebruik genomen.
• In vergelijking met andere centrale banken voert de NBB een aantal opdrachten uit die lang niet altijd of overal aan centrale banken zijn toevertrouwd. Zo worden bijvoorbeeld sinds 1978 op vraag van de overheid jaarrekeningen van ondernemingen bij de Nationale Bank neergelegd en gepubliceerd. De Bank verzorgt ook de Centrale voor kredieten aan particulieren die kredieten en wanbetalers registreert.
• Sinds de derde fase van de Europese Monetaire Unie werd ingevoerd op 1 januari 1999, neemt de gouverneur deel aan beleidsvergaderingen van de ECB. De NBB draagt sindsdien actief bij aan de totstandkoming én de uitvoering van de Europese monetaire beslissingen.
• Drie jaar later, in 2002 was België een van de twaalf landen die euromunten- en biljetten invoerde en verdween de Belgische frank. De NBB was verantwoordelijk voor de logistieke krachttoer die met de euro intrede gepaard ging. De laatste Belgische frankbiljetten die in omloop werden gebracht hadden James Ensor, Adolphe Sax, René Magritte, Constant Permeke en Victor Horta als afbeelding. Op het 10 000 frank-biljet prijkte het koningspaar Albert en Paola.
• Sinds 1 april 2011 is de Nationale Bank, naast de FSMA, een van de twee financiële toezichthouders in ons land. Ze draagt sindsdien in belangrijke mate bij aan de financiële stabiliteit. De NBB is verantwoordelijk voor het prudentieel toezicht op instellingen die onder haar bevoegdheid vallen. Ze bepaalt ook het macroprudentieel beleid, grijpt in bij een crisis en bij de eventuele afwikkeling van een financiële speler die in problemen is gekomen.
• Eind 2018 sloten de twee laatste regionale kantoren van de Nationale Bank (Kortrijk en Luik). Op het hoogtepunt, tijdens het interbellum, bestond het regionale netwerk uit niet minder dan 43 vestigingen.
• In 2020 werden voor het laatst bankbiljetten in België gedrukt. Sindsdien werkt de NBB voor haar productie-aandeel van de euro samen met de Oostenrijkse en Portugese centralebankdrukkerijen.
• 175 jaar na haar ontstaan zal de NBB haar geldactiviteit vanuit het centrum van Brussel verhuizen naar de periferie van de hoofdstad. Deze lente wordt in Zellik een nagelnieuw cashcenter in gebruik genomen.
• De statistieken, financiële informatie, onderzoeken, rapporten, jaarverslagen en conferenties van de Nationale Bank dragen elke dag bij tot het maatschappelijk debat en de financieel-economisch kennis in ons land. In de strategische ontwikkeling van de Bank staan haar erkende expertise, de betrouwbaarheid van haar data, haar adaptievermogen aan de omgeving waarin ze actief is én haar onafhankelijkheid centraal.

Wie geïnteresseerd is in de boeiende geschiedenis van de Bank raden we zeker een bezoek aan het NBB-museum aan, dat uitgebreid aandacht besteedt aan onze historiek.